Şavuot bayramı

ה"ב

“Sən Şavuot bayramını, buğdanın biçilməsinin ilk məhsul bayramını qeyd et”. (Şmot, 33) Bu bayramın dörd adı var: Şavuot, Bikurim Bayramı, Atseret və Tövratın Verilməsi Bayramı.

Şavuot adının mənşəyi Pesax bayramından sonra sayılan yeddi həftədən (şavuot) gəlir. Bu yeddi həftə Sivan ayının 6-sından əvvəl başa çatır və beləliklə, bu gün Pesaxdan sonra əllinci gün olur. Başqa bir izah “şavuot” (həftələr) sözünün “şvuot” (andlar) sözü ilə səsləşməsinə əsaslanır, çünki bu gün iki andla bağlıdır:

1. İsrail xalqının Sînay dağının ətəyində Tövratı qəbul edərkən verdiyi and: Naase vənişma! – “Tövratın göstərişlərini yerinə yetirəcəyik və onun əmrlərinin mənasını dərk edərək öyrənəcəyik!”
2. Uca Allahın andı: Seçdiyi İsrail xalqını heç vaxt başqa xalqla əvəz etməyəcək.

Bikurim Bayramı (“ilk məhsullar bayramı”) adlandırılmasının səbəbi yəhudilərin Məbədə gələrkən “öz torpaqlarının ilk məhsullarını” gətirmələridir. Bu, onlara bu torpağı verən və onun meyvələri ilə bəsləyən Uca Allaha şükran ifadəsi idi. Bikurim yalnız İsrail Torpağını məşhur edən yeddi növ meyvədən gətirilirdi: buğda, arpa, üzüm, əncir, nar, zeytun və xurma. Bikurim gətirmə mərasimi çox təntənəli keçirilirdi və böyük izdihamla müşayiət olunurdu. İerusalimin sənətkarları bikurim daşıyan yürüş keçərkən işlərini dayandırır və qarşılarına çıxırdılar. Məbədin həyətinə daxil olan həccilər bikurimi kohenlərə təqdim edir, bu əmr və İsrail xalqının vəd edilmiş torpağa sahib olana qədər keçirdiyi hadisələr haqqında Tövratdan bir parçanı oxuyurdular. Bu oxu belə bir bəyanatla yekunlaşırdı: “İndi budur, Sən, ya Rəbb, mənə verdiyin torpağın ilk məhsullarını gətirdim!”

Talmudda Şavuot adətən Atseret adlanır. Bu ad Şavuotun Pesax bayramının tamamlanması – onun yeddi həftə sonra gələn səkkizinci günü olması fikrini əks etdirir (eyni şəkildə Şmini-Atseret Sukkot bayramını tamamlayır).

Dördüncü ad, Tövratın Verilməsi Bayramı, eyni ideya ilə bağlıdır və Misirdən çıxışın (Pesaxda qeyd etdiyimiz) öz-özlüyündə məqsəd olmadığını, yalnız Tövratın qəbuluna hazırlıq olduğunu vurğulayır. Bu günün dualarında biz bu günü daim belə adlandırırıq: “…bu Şavuot bayramı, Tövratımızın verildiyi vaxt”. Lakin niyə Tövratın verilməsi günü, alınması günü deyil? Çünki Tövratın verilməsi müəyyən bir gündə baş vermişdir, Tövratın alınması isə daim, hər gün baş verir… Talmudda Tövratın verilməsinin Sivanın 6-sında, yoxsa 7-sində olduğu haqqında müzakirə aparılır. Halaxa bu məsələni Sivanın 6-sı lehinə həll edir və biz bu günü Tövratın bizə verilməsi kimi qeyd edirik.

Şavuot bayramının duaları və Kiduşu digər həcc bayramlarının (reqalim) dualarından və Kiduşundan fərqlənmir, baxmayaraq ki, əlbəttə, biz onlarda “Şavuot bayramı günü, Tövratımızın verildiyi vaxt” ifadəsini qeyd edirik. Musaf duasındakı qurbanlar, bu günün qurbanları və yeni məhsulun taxılından çörək qurbanı xatırlanır və belə deyilir: “Və ilk meyvələr günündə”. Digər bayramlarda olduğu kimi, Şavuotda da Hallel tam, kəsintisiz oxunur.

Digər həcc bayramlarında olduğu kimi, Şavuotda axşam Kiduşu zamanı Şehexeyanu bərəkəsini deyirik. Evin xanımı bu bərəkəni bayram şamlarını yandırmazdan əvvəl, onları xeyir-dua verərkən deyir. Şavuotda iki ziyafət təşkil etmək, bu zaman ət yemək və şərab içmək əmri var – bu, digər bayramlarda da belədir.

Şavuot ərəfəsində həcc bayramı qarşısında hər yəhudinin təmizlənməsi üçün mikvədə təmizlənmə çimmək adətdir. Səhər bayramda yenidən mikvəyə girmək adəti də var ki, bu, İsrailin Tövratı tam təmizlik vəziyyətində qəbul etməzdən əvvəl keçirdiyi “ayrılma günləri”ndəki təmizlənmənin xatirəsinədir.

Bütün digər bayramların ərəfəsində axşam Arvit (Maariv) duasını adətən bir qədər tez başa vurmaq adət olsa da, Şavuot ərəfəsində ulduzlar səmada görünənə qədər dua edirik. Səbəb Tövratda Omer günlərinin sayılması haqqında deyilir: “Yeddi həftə, tam olmalıdırlar” (Vayikra, 23:15). Bu o deməkdir ki, biz bayram gününün müqəddəsliyini “əvvəlcədən” qəbul edə bilmərik, yəni əvvəlki gün tam başa çatmamışdan əvvəl, çünki o, sayın yalnız qırx doqquzuncu günüdür və bu halda yeddi həftə natamam olacaq.

Eynilə, Şavuotda Kiduşu bayram gecəsi tam başladığına əmin olana qədər təşkil etmirik.

Şavuotda evləri və sinaqoqları yarpaqlar və ya otlarla bəzəmək adətdir. Tövrat svitoklarını güllərlə bəzəmək ənənəsi də mövcuddur. Şavuot üçün yarpaq və ya otları əvvəlcədən hazırlamayan şəxs bu məqsədlə xüsusi nəzərdə tutulmayan, hətta bayramdan əvvəl kəsilmiş və ya yığılmış yarpaq və otlardan istifadə edə bilməz. Lakin əgər o, bu məqsədlə yarpaq və ya ot hazırlayıb, amma bayram başlamazdan əvvəl onları yerləşdirməyi və ya asmağı unutubsa, bunu bayramda edə bilər.

Əgər bayram bazar gününə düşərsə, cümə günü hazırlanmış otları belə şənbə günü yerləşdirmək və ya asmaq qadağandır, çünki şənbə günü bayrama hazırlaşmaq qadağandır.

Sinaqoqlarda səhnənin ətrafına ağaclar qoymaq adətdir ki, bu, Şavuotda Uca Allahın meyvə ağaclarının taleyini müəyyənləşdirdiyini xatırladır və onların üçün dua etmək lazımdır. Vilnüs Gaonu bir çox icmada bu adəti qadağan etmişdi, çünki bu gün digər xalqlar da öz bayramlarında ağac qoyma adətini tətbiq ediblər.

Şavuotun bayram gecəsində oyaq qalmaq, Tövratı öyrənmək və namaz kitablarında gətirilən Tikun leyl Şavuot oxumaq adətdir.

Ari-nin Şulxan Aruxunda belə deyilir: “Bil ki, bu gecə ümumiyyətlə yatmayan və Tövratla məşğul olan şəxs ilin qalan gecələrində rahat yata biləcək və onun başına heç nə gəlməyəcək”.

Səhər namazı və Tövrat oxunması zamanı, xüsusilə Musaf duası zamanı yuxuya getməmək üçün hər cür diqqətli olmaq lazımdır. Çünki məhz bu duada Omer sayının tamamlanması yeni məhsulun taxılından çörək qurbanının təqdim edilməsi ilə başa çatırdı, Tövratda deyildiyi kimi: “Və özünüzə sayın… Və yeni çörək qurbanı gətirin”. Bu tamamlanma olmadan əmr yerinə yetirilmiş sayılmaz.

Bütün gecəni oyaq qaldıqdan sonra səhər əlləri yumaq (netilat yadayim) mərasimi yerinə yetirilir, lakin müvafiq bərəkə (və digər səhər bərəkələri) deyilmir. Biz bu bərəkələri o gecə yatmış və onları deməyə borclu olan şəxsdən eşidirik. Onun bərəkələri deməsi ilə, “amin” cavabı verərək, biz də öz borcumuzu yerinə yetiririk.